İki Noktanın Cazibesi: Neden İki Nokta?

Hiç düşündünüz mü neden iki nokta diye? İki nokta evet, yani ".." şeklinde olan; yan yana koyulan. Artık sanal ortam üzerinde geçen zamanda, çok fazla denk gelmişsinizdir bu noktalama işaretine. Bilgisayar ortamında veya başka bir yazışma ortamında (telefon mesajlaşmaları gibi) birçok yazım hataları gibi "iki nokta yan yana"yı da görmüşsünüzdür. Ancak bunun ne anlama geldiğini ya da neden bu işaretin kullanıldığını düşündünüz mü?

Öncelikle Türk Dil Kurumu'ndan başlayayım. Türk Dil Kurumu bilgilerinde "iki nokta yan yana" şeklinde (yani "..") bir noktalama işareti yer almamaktadır. Bu işarete benzer olarak bilinen ve cümle sonuna konan noktalama işaretleri, tek nokta (.) ya da üç noktadır (...).

O zaman bu yaygın olarak kullanılan "iki nokta yan yana" da nereden çıktı?

İstisnaları dışında, özellikle sanal yazışmalarda klişelerden uzak olmak ya da çekicilik sağlamak amaçlı yaygınlaşmış olduğu düşünülen, hatalı kullanılan bir noktalama işareti olmuştur. Ancak paragrafın başında dediğim gibi, istisnaları dışında. Bu konuya, yani kullanılabilirlik durumlarına geleceğim; ama önce neden bu noktalama işaretinin kullanıldığını biraz irdelemek gerek. Çünkü sanal ortam nedeniyle içi boşalan değerler gibi, bu işaretin de kullanım alanlarının içi genellikle boştur ve kullanımı belli bir nedene dayanmamaktadır. Genellikle.

Bu "iki nokta yan yana" noktalama işaretini belli bir bütünlüğe ya da nedene dayandırmadan kullanan kişiler üzerinde duralım. Genellikle hangi amaçla kullandıkları yönündeki kişisel görüşlerim ve genel düşünceler şu şekilde söylenebilir:


- Neslin biraz -belki- duygusal olduğunu göstemeye çalışması, duygusal olmasa da öyle bir etki verdiğini zannetmesi,
- Sanal dünyada yaygınlaşıp gündelik kullanıma giren bu işaretin, nokta (.) ve üç noktanın (...) klişeymiş gibi görünmesinden ve farklılık yaratma özelliğine sahip olduğu düşünülmesinden,
- Sanal ortamda sık olarak kullanılan ve bu nedenle ilgi çekerek bir özenti oluşturduğundan,
- Farklı olduğu için sanki dikkat çekici bir işaretmiş gibi algılandığından (algılanmıyor da değil aslında, çekici gelen taraflarından birisi de bu olsa gerek),
- En çok yapılmış açıklamalarından birisi de, kararsızlık, belirsizlik, yarıda kalmış gibi bazı özellikleri taşıdığı yönünde olduğudur. Yani tek nokta gibi kesin bitmemiş, aynı zamanda üç nokta gibi de sürerlik ya da onun kadar içsel düşünüş barındırmadığı şeklinde düşünüldüğünden,
- En başta belirttiğim duygusallığın yanında, en düz olanında bile romantik, çekici gibi özellikleri kazandırdığı şeklindeki takıntıların olmasından,
- Noktanın kesin bitmişlik veren sert kapanışlarına (aslında sert değildir, içeriğe göre değişir, yanlış görüşlerdendir) ya da üç noktanın çok yumuşak sürerliğine karşı daha dengeleyici bir özelliği olduğuna inanılması,
- Söylenmemiş şeylerin söylenmeye yakın olduğunu hissettirdiğinin savunulmasından,
- Ve son olarak da şeklinin diğerlerinden farklı olmasından bir çekiciliği, iyi yönü varmış gibi algılanmasından dolayı ne yazık ki, fazlasıyla kullanılmaktadır. Bu örnekler çok çok daha fazla uzatılabilir.  Kullanan herkesin kendince bir açıklamasının olduğunu düşünecek olursak...

Ancak görüldüğü üzere, bu kullanım nedenlerinin hiçbiri bütünsel anlamda geçerli ve mantıklı bir sebep içermemektedir. Çünkü bilinmelidir ki "iki nokta yan yana" tek başına bir şey ifade etmez ve dilbilgisinde yer alan bir kuralı da yoktur. Yani noktaların çift olarak yolculuğa çıkması sakıncalı. Ya tek olacak, ya da üç!


Eğer çok fazla iki nokta kullanılmak isteniyorsa, her ne kadar bağımsız "iki nokta yan yana" olmasa da, cümlenin sonundaki ünlem(!) ya da soru işaretinin (?) ardından, içeriğe göre iki nokta eklenebilir. Yine üç nokta olacak ancak, birisi soru ya da ünlem işaretinin olacaktır: "!.." ya da "?.." gibi.

Yan yana nokta ve virgülün olmadığı gibi dilbilgisi kurallarında "iki nokta yan yana" da yoktur. Sanal ortamda nedensiz ve içi boş anlamsızlıklar içinde kullanılması ve bunun her zaman kullanılabilen bir işaret olarak algılanması çok yanlıştır. Tek bir kelimenin ardından bile bu işaretin kullanılması, tamamen içinde yaşanılan ortamın bunu bilmemesinden ya da aldırmamasından ve değerlerin değersizleşmesinden kaynaklıdır. Ancak bu demek değildir ki hiçbir zaman kullanılamaz.

İki noktanın nadir kullanılabilirlik durumlarına geleceğimi söylemiştim, o istisna dediklerime. Bu işaretin kullanımı; deneysellik, yani yenilik olarak, avangard bir anlayış, devinimsel bir bakış içermesi halinde, durumu biraz daha farklı kılar.

"İki nokta yan yana"yı kullanan yazarlarımız mevcuttur, Necati Tosuner gibi. Necati Tosuner üzerine ilerleyen zamanlarda bir yazı yazacağım için sadece ismini veriyorum, nedenlerine o yazıda gireceğim. Evet, örnekleri var dedik. Nasıl bir durumda kullanılır peki? 'Belli bir bütünlükte olduğu zaman' diye genel bir cevap verilebilir. 'Bu bütünlük nasıl oluşur' düşüncesini açmak gerekirse; içerik, içeriğe bağlı olarak yazılan metnin uyumu ve çağrıştırdıkları ile. Bunu "iki nokta yan yana"nın örtüştüğü zamanlar olarak belirtebilirim. Bu iki noktaya, imgesel bir anlam yüklendiğinde; yani göstergesel bağlamda sunduğu temsiliyet, içerikle yansıtılan imgelem dünyasına uygunsa ve anlam yüklenmesinin aynı zamanda bu içerikle bu metnin biçimi arasında bir bütünlük oluşturuyorsa, o zaman "iki nokta yan yana" kullanılabilir.

Bu işaretin kullanım durumları bu kadar derin bir yapıya sahip olmayabilir de; ama olması gereken önemli unsur; noktanın göstergesel ve imgesel temsiliyetinin, yazıdaki içerik-biçim-imge dünyasıyla uyumlu olmasıdır. Kullanımdaki aranması gereken özellikler budur.

Görüldüğü üzere, bir noktalama işareti sanal dünyada ne kadar gereksiz ve yanlış yere kullanılıyor. Türk Dil Kurumu'nda olmayan bir işaretin kullanılması için geçerli bir sebebin olması gereklidir. Yani deneysele uzanan, yani avangard bir sebep. Çünkü, zaten böyle bir noktalama işareti yoktur. Tek bir kelime sonrasında veya hiç düşünülmeden yazılmış bir içerikten sonra, bu noktalama işaretinin kullanılmasının ne kadar yanlış olduğu bilinmelidir (Ve bunun gibi yenilik oluşturabilecek başka noktalama işaretleri grubunun da). Bu yazıyı okuduktan sonra "iki nokta yan yana"nın kullanımı hakkında bakışınız değişebilir. Bilinmesi gereken ve dikkat edilmesi gereken şey, içinde olduğumuz dilin doğru kullanılması gerekliliğidir. Bunu yaparken de doğru olan kurallardan çıkmadan ilerlemektir. Sekiz tane sesli harfimizi değiştiremeyiz; ama içinde oldukları kelimeleri veya metinleri  değiştirip biricik yapabiliriz. İşte temel burada kurulur. Ancak bu şekilde yepyeni ufuklara yolculuk edilebilir.

Sınırların yettiği çizgiler dışında doğru olmayan başka yollardan gitmemek gerek. Bilinmelidir ki; Türkçe'yi Türkçe yapan, yine Türkçe'nin kendisidir.