Biraz daha açarsam: Bu yazıda bahsedeceğim şey, özellikle 1950'lerden sonra üretilen klasik müzik eserleri değil. Esasen bildiğimiz klasik olan klasik müzik eserlerinin, post kültür içindeyken nasıl kullanıldığı, ya da tüketim haline getirildiği. Post kelimesi "sonrası, sonra gelen" anlamlarına gelmektedir. Aslında yazının başlığı "Klasik Müzik Dönemi Sonrasındaki Klasik Olan Klasik Müziğin Durumu" gibi bir şey de olabilirdi. Çünkü belirteceğim şey, klasik dönem klasik müziğin kullanımının, çağla beraber günümüzdeki değişimini ele almak. Klasik Müzik kelimesini de tırnak içine almamın nedeni, klasik dönemdeki klasik müziği belirtmesi içindi. Biraz karışık olacak yazdıklarım, ama pat diye konuya dalmak da istemiyorum.
Önce post kültürü kısa ve kabaca belirtmek gerekirse; tabii ki en çok bildiğimiz postmodern anlayıştır. Günümüzde post anlayış birçok alanda artık varlığından söz ettirmektedir. Üç ana dönem olarak belirtilen klasik, modern ve modern sonrası yani postmodern dönem birbiri ardına sıralanmaktadır. Ülkemizde bu dönemler arada kalınan bir coğrafyanın da etkisiyle aslında gerçek anlamda yaşanmamıştır. Buna rağmen küreselleşmenin artması, iletişimin ve özellikle internetin kullanımının yaygınlaşamsı ile postmodern ya da diğer tabirle post kültür artık hayatın her alanında kendisini göstermeye başlamıştır. Çünkü bu dönemle birlikte üretilen her şey, bir şeyden sonra gelen, yani çok orijinal olmayan, ama onu yeniden yeni haline getiren bir anlayıştır.
Günümüzde de dikkat etmeliyiz ki, yeni diye bize sunulan şeyler aslında kendinden önceki bir başka şeyin yeniden yorumlanmasıdır hemen hemen. Birçok anlayışın, birçok konunun önüne post kelimesini getirerek yeni bir alan elde edebilirsiniz ki, günümüzün bu kültürden yoksun olduğunu söylemek hata olur. Çünkü artık post kültür kaçınılmaz bir gerçektir ve her alanda vardır. Post kültürün başka ülkelerde ve birçok alanda çok verimli kullanıldığı durumlar varken, değerlerin değersizleştiği zamanımızda en büyük etkenlerdendir. Post hep daha ötesidir, hep daha sonrasıdır. Anlamsızlığın, karmaşanın, kaosun ve yitenin, yok olanın karanlık ama bir o kadar da aydınlık, anlamsızlığa anlamlandırmalar üretmeye çalışanın üzerine üretim yapan bir kültürüdür. Bazen bunun için de uğraşmaz.Post kültür. Bilindiği gibi 20. yüzyılın son zamanlarında ortaya çıkan bir anlayış. Oluşumlarını 1975 ve sonrası olarak tanımlayabiliriz. Asıl atılımını elbette 80 sonrasında, ama özellikle 90'lı yılların son kısımlarında doruk noktasına ulaşarak başlatmıştır.
Ve gelelim klasik müziğe. Post kültür içinde, her şeyin kaosa sürüklendiği, değerlerin yitirildiği günümüzde klasik olanlar da ne yazık ki bundan etkilenmektedir. Bu değersizliğin artmasına neden olan en büyük etken elbette internet kullanımıdır. Artık internetin hayatın bir parçası olmasının yanında sanal kimliklerin var olması ve artık insanların sanal kimlikleriyle gerçeği katıştırıp, gerçek olmayanın gerçekmiş gibi algılaması durumu tabii ki değersizlikleri ve nitelik kaybını getirir. İşte o nedenledir ki hep eskiden şöyleydi, eskiden daha iyiydi, nerede o eski günler şeklindeki tanımlamalar aslında post anlayışla değerlerin hızlı ve takip edemezcesine değişmesinden kaynaklı.
Şöyle; bizler ki zamanında, çok değil belki bundan 15 yıl önce, hadi 10 yıl önce olsun, klasik müziği böyle bir tüketim malzemesi haline getirmeden dinlerdik. Halen de dinleriz tabii. Hatırlayanlar ve bu dönemi yaşayanlar bilir. Bizler klasik müziği radyolardan dinlerdik. Birkaç radyo istasyonu vardı ama klasik müzik için en çok dinlenen ve benim de en çok dinlediğim radyo, TRT Radyo 3 idi. 88.2 adresi ile daha o çevirmeli düğmeleriyle, istasyon aramalı radyo çalan aletlerin ilk başlarında hemen çıkardı. Birçok yerden de gayet iyi çekerdi zaten. Hey gidi analog teypler, radyolar...
Peki sonra ne oldu? Ya da şimdi durum nedir?
Artık değerlerin yitme aşamasında olduğunu yazmıştım. Bilindiği gibi klasik müziğe üst tabakanın müziği de denir. Bunun da etkisi olsa gerek, sanal kimliklere geçen düzende, insanların klasik müziği sanki bir şeyleri göstermeye çalışmaları, ya da abartılı bir biçimde bunu her defasında ifade etmeleri aslında eskiden bu dönemleri yaşamamış, tamamen sonradan ortaya çıkmış birtakım internetçi ve sanal kültürün sonucudur. Yani bu eski kuşağı yaşamadan, sonradan klasik müzik dinlemeye başlamış kesimlerin bunu her defasında belirtmeleri ile, gerçekten klasik müzik dinleyenlerin bunu her daim gizlemeleri doğru orantılıdır aslında.
Klasik müziği elbette yeni dinlemeye başlayanlar da dinlemelidir, yeni kuşaklar da dinlemelidir. Ancak bu "post" günümüzde, sanalla, internetle beraber değerli olanın değerinin azalması durumu söz konsudur. Bunun nedeni şudur: Eskiden dinleyici, eseri ve sanatçıyı ararken; şimdi eser ve sanatçı gerçek dinleyici arar pozisyona geçmiştir. (Tabi internette dinleyici olan arar ama o tüketicidir. Kalıcı olan dinleyici için geçerlidir bu cümle) Bu da eserlerin internetle, reklamlarla herkesin gözüne sokulur biçimde artmasıyla olmuştur. Ya da insanların sanal kimlikleriyle bunu her defasında paylaşmasıyla ve reklamını şahıs olarak yapmasıyla değerler değişmiştir. Yani bu durumda da eskiden bir müzik türü ya da müzisyen kendi kitlesini gerçekten ve kemik kitle olarak oluşururken, şimdi oluşan kitlenin hepsi olmasa da birçoğu tüketim kitlesini oluşturmuştur. Burada bir alıntı yapmam gerek. Bir kitapta okumuştum, aklımda kalan bir söz ama kime ait olduğunu bir türlü bulamadım/hatırlamadım (Kime ait olduğunu bilen olursa bana iletebilir).Şöyle der: "Modern toplumlarda sanat kitlelere yayıldıkça niteliğini kaybeder."
Ne önemli, ne mühim bir söz aslında. Kısa bir cümlede anlatmak istediğimi de özetler gibi. Tabi bu durum klasik müzik için geçerli değil sadece. Bütün sanat eserleri için geçerlidir. Ancak ben eski ile yeninin uzaklığını klasik olan bir şeyle bütünleyip açıklamak istediğim için ve konuya daha uygun olduğu için klasik müziği seçtim. E tabi aynı zamanda yıllar önce radyodan klasik müzik dinlediğim ve şimdiki durumun değiştiğini gördüğüm için.
Post kültür dedik, işte değerlerin değersiz hale geldiği bir dönemdeyiz. Her şeyin tüketildiği, imaj olduğu bir dönemdeyiz. İnsanlar aradıklarını istedikleri zaman buluyor şimdi. Biz eskiden en çok dinlemek istediğimiz klasik müzik eserinin radyoda çıkması için hazırda beklerdik. Çıkınca da çok sevinirdik. Ancak şimdi dinlemek istediğiniz bir klasik müzik eserini tek bir tıkla internetten bulup anında dinleyebiliyorsunuz. Bu kötü bir şey değil elbette. İstenilen zamanda istenilen şeyin bulunması, insanların internet ile tam istediği eserleri bulduğu ve keşfettiği bir mecra var. Ancak kendi buldukları eserlerin, yayma durumlarında sorun olmaktadır.
Çok farklı bir müzik türünü dinleyen, zıt diye tabir edilen başka bir müzik türünü birlikte dinleyebilmektedir. Bu eskiden böyle değildi elbette. Çünkü herkes kendi tarzına yakın olanları duyar, öğrenir, okur ve o şekilde yenileri keşfedebilirdi. Şimdi her şey kişinin kendi elinde ve kendisi birkaç tıklama ile keşif yapabilir. İşte bu, durum karışıklığına ve o tarzın gerçek kitlesinin değişmesine/oluşmamasına neden olmaktadır.
Klasik müzik de işte bu yeni dönemde, son birkaç yılda klasik müzik dinleyenlerin elinde tüketim ve reklam malzemesi olmaktadır. Bu kişilerin, eskiden bu işler nasıl olurdu kısmından haberleri bile yoktur. Bir anda konarlar, bir anda araştırırlar, öğrenirler ve dinleyip reklamını yapmaya başlarlar. İçsellik, temel gerçek sonradan oluşmaya başlar; ya da oluşmaz. Hey gidi eski günler diyor ben ve benim gibi olanlar. Çünkü yıllardır; ilkokul yıllarımdan beri dinlediğim bu müzik türünün bu kadar düşmesi açıkçası bana hoş gelmiyor. Elbet dinleyenlerden değil, sanat eserine davranışın ve yaklaşımın yanlış olması burada kastettiğim! Tabi yine ucu dinleyenlere dokunuyor...
Yalnız ne olursa olsun klasik müzik, klasik müzik olarak kalacaktır. Bizim gibi olanlar onu tüketime değil, gerçek kitlesine ulaştıracaktır. Dediğim gibi eskiden takip ettiğimiz tarza yakın olanları duyardık, öğrenirdik, okurduk. Çevremizdeki herkese tarzımızdan ya da dinlediklerimizden bahsetmezdik. Bahsettiğimiz kişiler sadece bu konuda ışığı gördüğümüz kişiler oluyordu. Başkaları da aynı şeyleri bizim için düşünürdü. Hâlâ da bu geleneği sürdürenler var. İtiraf etmeliyim ki ben de halen dikkat ediyorum buna. Birine bir şeyi keşfetmesini sağlarken bunu çok değerli kılarak yapmak gerek. Işığı gördüklerinizde.
Sürekli konudan konuya atladım gibi; ama konu çok geniş ve tartışmakla, yazmakla bitmeyen bir duruma sahip. Sonuç olarak post kültürün, internet ağırlıklı döneminde değerlerin yittiği, azaldığı ve değersizleşmeye başladığı çağdayız. Eski olana yeni eklemeler yapılıp yeniden sunulduğunu, eskinin her daim arandığını, klasik olanın da her daim can çekiştiğini belirtebiliriz. Keşke böyle olmasaydı. Keşke klasik olan klasik müzik olan çok değerli bir sanat türü, bu kadar değersiz bir ortamda tüketime sunulmasaydı. Ya da sanal şahısları öne çıkaracak biçimde kullanım malzemesi olmasaydı. Klasik olan bu eserlerin, bu çağdaki durumları onu tüketmek düşüncesinde olanlarla yürümeseydi. Post kültür çağımızda değer verilmesi gereken bir kültür, ama keşke bazı şeylere internetteki sanal kimliklerle birlikte dokunmasa...
